Ik zeg dat mijn gemiddelde cursist strakker belichte dan Erwin Olaf. En met strakker bedoel ik niet letterlijk strakker, want Erwin Olaf werkt met een Hasselblad en mijn cursisten niet. Nee, mijn cursisten schieten scherper qua belichten, scherper op het randje schieten naar de mogelijkheden van onze toch nog beperkte spiegelreflex camera’s. Ik leer ze om eruit te halen wat erin zit. En dat doen ze beter dan dat Erwin Olaf zijn foto’s belicht met zijn Hasselblad. Zo, de stelling is neergezet, maar het blijft niet bij een stelling, ik ga het ook bewijzen en uitleggen. De stelling gaat dus een onderbouwing krijgen in het navolgende stuk. Leuk!

In het jubileum nummer van Focus was Erwin Olaf aangetrokken als gast redacteur. Dat moeten ze vaker doen want inhoudelijk was het de beste Focus magazine aller tijden. Voor zover ik ze allemaal gelezen heb. Voor 1964 ken ik ze niet. Ik bewonder de fotografie van Erwin Olaf met grote mate en zeker zijn durf vanuit het verleden om mensen zeker niet op de meest flatteuze wijze te portretteren. Shockeren is een lange tijd een doel geweest. Nu Erwin wat ouder wordt gaan de scherpe randjes er ook bij hem wat af en ik denk dat hij nu pas zijn mooiste werk gaat maken, ik verwacht dat zijn mooiste werk gaat nog moet komen. Eenvoudiger, minder photoshoppen en met minder flitsers werken. Ik denk dat hij terug gaat zo langzamerhand naar de basis.
De basis die bij mijn cursisten zo vaak pico bello in orde is. En gek genoeg bij Erwin Olaf niet. Hij schiet niet met scherp. Er zit wel een gedachte achter waarom hij niet scherp belicht.

In het jubileum nummer van Focus stonden twee vermeldenswaardige foto’s van Erwin Olaf. Eentje zoals die werkelijk gefotografeerd is, en eentje na bewerking met Photoshop. En dat is een wereld van verschil.

Hierboven zie je de onbewerkte foto. De sfeer zit er al duidelijk in, maar de foto is zeker nog niet af. De hoge lichten zitten er keurig in (de lampen), maar die hadden nog wel lichter geschoten kunnen worden. Daar zijn het namelijk lampen voor. Die mogen uitbijten en dat doen ze nog niet echt. Net zoals het chroom op de achterkant van de wegrijdende Volvo. Het is safe en veilig belicht. De oplossing had kunnen zien anders belichten of de flitsers harder laten flitsen op de plekken de nu nog te donker zijn.
Echt zwart zit er ook nog niet in de foto. En daarom zeg ik wederom dat de foto aan de veilige kant belicht is . De gedachte die er bij Erwin Olaf achter zit is dat dit allemaal in de nabewerking nog wel gecorrigeerd en verbeterd wordt.

Let op de man links in beeld ( Paul de Leeuw) zijn gezicht is nauwelijks herkenbaar in het origineel. Vergelijk je dit met de bewerkte foto hieronder dan zie je meteen wat het effect van Photoshop is. Er is nogal wat aan verbeterd en opgelicht. Dit had ook tijdens de opname al gekund. Gewoon er meer licht opzetten of de flitser die al op Paul de Leeuw gericht stond harder laten flitsen.
Hetzelfde geldt voor Georgina die de trap komt aflopen en Waldemar die op de grond zit. Het is veilig belicht. Met in het achterhoofd dat Photoshop straks de rest doet. En dat is jammer. Het kan echt strakker en beter verlicht en belicht worden.
Contrasten zijn duidelijk omhoog gegaan in de nabewerking. Daar valt overigens wel wat voor te zeggen, daar we allemaal bijna altijd last hebben van te hoge contrasten tijdens fotograferen. Ik snap het en Erwin Olaf heel duidelijk ook. Hij weet heus wel waar hij mee bezig is hoor. Ik zou niet durven te beweren dat het niet zo is.

Toch ga ik met mijn cursisten veel meer tot het gaatje van wat mogelijk is met een camera. Met een spiegelreflex met kleinere pixels is dit moeilijker dan met een Hasselblad die veel meer en beter licht kan opvangen en vastleggen. Als ik een bovenstaande foto zou maken met een ver gevorderde cursist dan zouden we dit uit onze camera weten te toveren na een dag hard werken. Zonder dat er nabewerking aan te pas hoeft te komen. Dan heb ik het even niet over de herfstblaadjes en regen die erin gemonteerd zijn. Ik heb geen idee hoe dat moet. En ik wil het ook niet weten. Maar geef me een goede cursist en een dag tijd en we schieten dit ook en beter belicht. Dan wordt een blauwe muur en trap niet meer opeens een groenachtige muur en trap. Want we hadden onze witbalans al immers heel secuur uitgewerkt en gemeten en beoordeeld.
Dus tijdens de opname is dit allemaal al voor elkaar gebracht. Bij Erwin Olaf wordt er gemiddeld nog een dag gewerkt met Photoshop om de foto te vervolmaken.

Ik leer iedere cursist dit al tijdens de opname te doen. Haal eruit wat erin zit, zeg ik iedere keer weer. Speel met je belichting, speel met je witbalans, speel met je contrasten en kleurverzadiging. Niet makkelijk, maar uiteindelijk beheers je het wel en belicht je je foto beter of scherper of strakker, het is maar net hoe je dit wil benoemen, dan Erwin Olaf.

Is dit een column Erwin Olaf afzeiken? Nee zeker niet! Ik heb Erwin zeer hoog zitten. Een vakman. Ingenieus, iets teveel leunend op zijn nabewerking, dat wel, maar hij is een legendarisch goede Nederlandse fotograaf. Dat wil ik ook wel even gezegd hebben. Maar ik ben wel zo eigenwijs om te beweren dat Erwin nog beter zou kunnen. „Hey en wie is Patrick Mollema dan wel die dat zomaar beweerd?”

Het zijn de details die er toe doen. Het verhaal over beter en minder velig belichten heb ik al uitgelegd. Maar ook qua licht gaat er het een en ander fout. Kijk naar de dame achter de kassa. Er hangen voor haar neus 5 bolletjes met licht. Die stralen echter niet uit op haar gezicht. Dat is vreemd. Dat kan niet, dat is niet natuurlijk. Als die lampen branden dan moeten ze op zo’n kleine afstand ook licht op haar gezicht laten vallen. Dat gebeurd niet. Wat er wel zichtbaar is, is een licht die van onder de kassa komt. Fout! Licht kan niet van onderen komen. Licht kan nooit uit de grond komen. En als je licht van onderen laat komen dan doe je dat omdat je iemand heel lelijk wilt fotograferen. Ook dat verband zie ik niet in deze foto. Het meest logische zou zijn dan dat er licht in haar kassahokje boven haar brandt. Dat is er niet. Of eigenlijk is het er wel, maar het aanwezige licht doet niets op haar gezicht. Dit is dus moeilijk doen met licht om het moeilijk doen en bovenal het kan niet wat hier gebeurd. Hier gaat het licht technisch gezien dus behoorlijk fout. Je ziet het, ook toppers maken fouten.

Wel vind ik het van grote klasse getuigen dat Erwin Olaf een origineel en een bewerkte foto in een foto magazine laat plaatsen. Er is geen enkele andere fotograaf die hem dit nadoet. Daar moet je ballen voor hebben omdat te durven. Hij laat je wel gewoon even zijn trucendoos zien. Dat is echt bijzonder te noemen. Het getuigt van heel veel zelfvertrouwen. Dit is lef hebben! Want je krijgt nu wel dit. Dat ik ga schrijven dat mijn cursisten scherper belichten.
En nu zou ik nog wel eens willen zien dat Erwin Olaf met zijn Hasselblad tot het gaatje durft te gaan qua belichten. Iedere gemiddelde cursist van mij kan het dus dan moet Erwin het ook kunnen. En hierbij heb ik denk ik mijn bewering ook wel bewezen dat mijn cursisten scherper belichten dan Erwin Olaf.

P.S.: Kijk eens hoe goed alle lange kanten van de gezichten de schaduwkanten zijn. Goed hè? En dat met vier mensen in een foto. Daar is echt wel goed over nagedacht.

En de foto’s zijn gescand zoals ze in het Focus magazine geplaatst zijn. Dus zonder nabewerking. En de copyright ligt uiteraard geheel bij Erwin Olaf.